تعیین کارایی نسبی بیمارستان های دولتی در استان ایلام

 1-1مقدمه

كوشش هاي اقتصادي انسان همواره معطوف بر آن بوده كه حداكثر نتيجه را با كمترين امكانات و عوامل موجود به دست آورد، اين تمايل را مي توان دستيابي به كارايي بالاتر ناميد. كارايي مفهومي جامع است كه افزايش آن به منظور ارتقاي سطح زندگي، رفاه، آرامش و آسايش انسان ها، همواره مد نظر دست اندركاران سياست و اقتصاد بوده است، برخي بقا و تداوم يك نظام سياسي و اقتصادي را نيز موكول به كارايي و بهره وري دانسته اند(ابطحی وهمکاران،2005).

بحث درباره کارایی درادبیات علمی از سابقه طولانی برخورداربوده ودرزمینه عمومی است که درهرکجا کاروفعالیتی وجود دارد، می توان ازآن اثراتی یافت. ازجمله دلایلی که برای این سابقه طولانی ووفور بحث درباره کارایی می توان برشمرد اهمیت این موضوع برای جامعه می باشد. چرا که درواقع بحث درباره کارایی وعوامل موثر برآن، بحث درباره این است که چگونه میتوان کار وفعالیتی که درحال انجام شدن است رابا هزینه وامکانات کمتر به نتایج بیشتری رساند، ازنیروهای موجودحداکثر استفاده استفاده رابرد، وازهدررفتن امکانات مادی وانسانی جلوگیری کرد ( امامقلی پورسفیددشتی،1381). توجه به ارتقاي انتظارات عموم مردم از رفاه اقتصادي، تقاضا براي خدمات بهداشتي و درماني روند صعودي داشته است. حال با توجه به محدوديت منابع و امكانات، حداكثر استفاده از امكانات موجود، يكي از مهمترين راه حل ها ي ممكن از ديد اقتصاد سلامت ، جهت كاهش شكاف بين عرضه و تقاضا مي باشد. كارايي، مهمترين و معمول ترين سازوكار جهت ارزيابي و اندازه گيري عملكرد يك بنگاه اقتصادي از جمله بيمارستان به شمار مي رود، لذا در چند دهه گذشته بررسي عملكرد بخش هاي مختلف اقتصادي و يا بنگاه ها و واحدهاي اقتصادي در سطح خرد از طريق سنجش و برآورد كارآيي، همواره مو رد توجه محققان رشته ها ي مختلف علوم اجتماعي به ويژه مديريت و اقتصاد بوده است (یاساوارنگ،2005). [1]

تصميم گيري مهمترين دغدغه هر مدير در فعاليتهاي حرفه اي است. به زعم بسياري از دانشمندان حوزه مديريت، تصميم گيري معيار ارزيابي عملكرد هر مدير است. هربرت سايمون[2] حتي گام را فراتر گذاشته و تصمیم گيري را معادل مديريت دانسته است(شیردل ملاسرایی،1386). مديران در اخذ تصميم به اطلاعات گوناگوني نياز دارند و مراحل مشخصي را براي دسترسي به اطلاعات طي مي كنند. يكي از زمينه هاي كليدي تصميم گيري مديران، ارزيابي عملكرد است كه آنان را در اخذ تصميم هدايت مي كند(غضنفری وهمکاران1379).

ارزيابي عملكرد سازمان از موضوعاتي است كه مديران و محققين توجه زيادي به آن داشته اند و تا كنون در اين زمينه، مقالات زيادي منتشر شده است(ماروهمکاران[3]،2003). وجود و يا عدم وجود نظام ارزيابي عملكرد كارآمد، با حيات و مرگ سازمان رابطه مستقيم دارد. بيمارستان ها به عنوان يكي از اصلي ترين سازمان هاي ارايه دهنده ي خدمات بهداشتي درماني و به دليل، حساسيت و اهميت ويژه اي كه در سلامت جامعه دارند(ماسی،2007[4]). ضرورت ارزيابي عملكرد و بهبود كارايي را بيش از ديگران احساس مي كنند(وردورث وهمکاران[5]،2005). افزايش هزينه هاي بخش بهداشت و درمان درايران و جهان همراه با رشد فزاينده ی تكنولوژي و تغييرات جمعيتي، ضرورت توجه به مفاهيم اقتصادي را در اين بخش خاطر نشان مي سازد در بخش بهداشت و درمان، به لحاظ اهميت نوع خدمات و سروكار داشتن با سلامت و جان انسان ها، اعتلاي کیفيت و تضمين آن براي نظام بهداشت و درمان و مردم به طور فزاينده مورد توجه قرار گرفته است. مردم از يك سو با پرداخت حق بيمه،ماليات و تحمل هزينه هاي گزاف بهداشت و درمان و در كنار آن افزايش آگاهي، انتظارات فزاينده اي از بيمارستان و ديگر بنگاه هاي ارائه دهنده ی خدمات بهداشتي و درماني دارند. از سوي ديگرسرمايه گذاري كلان جهت بهره گيري از تكنولوژي  نوين درمان وافزايش هزينه هاي  پرسنلي و به کا‌رگيري نيروهاي تخصصي و فوق  تخصصي موجب   گرانترشدن خدمات بهداشتي ودرماني گرديده است.[6]

از آنجا كه بهبود بهره وري و كارايي يكي از منابع مهم توسعه اقتصادي است ، لذا اين مقوله بايد در بخش بهداشت ودرمان مورد بررسي و تحليل قرار گيرد .محاسبه كارايي فني و شناخت عوامل مؤثر در افزايش كارايي بيمارستان ها، اقدامي مكمل در جهت توسعه كمی و كيفي آن است. با رفع عوامل دخيل در عدم كارايي بيمارستان، مي توان كارايي را بدون اضافه كردن عوامل توليد افزايش داد و توان خدمت دهي را بالا برد. همچنين مديران بيمارستان را در تصميم گيري بهتر، وا قعي تر وكاراتر ياري كرد. در نتيجه انتظار مي رود مديران و برنامه ريزان با آگاهي از روند كارايي و شناخت عوامل مؤثر درآن، در جهت تخصيص بهينه منابع و افزايش بهره وري وكارايي گام بردارند(مردانی 2003).

عدم آشنايي مديران بيمارستان ها و مسؤولين بهداشتي و درماني به شاخص هاي اقتصاد بهداشت از يك طرف و مالکیت دولتي بيمارستان ها واستفاده از بودجه ی عمومي از طرف ديگر ، باعث شده كه مسؤولين و مديران انگيز هاي براي انتخاب تر کیبي از نهاد ه ها كه هزينه ها را حداقل كند وانتخاب بهترين عوامل توليد كه ضايعات را به حداقل و كارايي را به حداكثر برساند وجود نداشته باشند(حاتم، 2001: 23).

با توجه به اهميت موضوع، روش هاي گوناگوني براي ارزيابي عملكرد و افزايش كارايي سازما نها ارايه شده است. براي ارزيابي سازما نها به داشتن استاندارد و نظارت نياز است. در خدمات بيمارستاني، استاندارد به معني تعيين سطح لازم و قابل قبول در ارايه ي هر يك از خدمات اداري، پزشكي و پيراپزشكي است. با توجه به اينكه در بسياري از موارد، استاندارد هماهنگ براي ارزيابي مراكز آموزشي درماني در ايران وجود ندارد (خلیلی2009). يكي از ابزار هاي كارآمد در اين زمينه تحليل پوششي داده ها مي باشد. با استفاده از اين روش، واحدهاي مورد بررسي با يك سطح استاندارد از قبل تعيين شده، مقايسه نمی شوند و كارايي واحدها با توجه به كارايي واحدهاي ديگر سنجيده مي شود.

[1] yassavarng

[2] Herbert Saimon

[3] Marro&etc…

[4] Massei

[5] Wordoureth&etc…

[6] The group of national health system reform. Health reform in Republic Islamic of Iran. Tehran, Ministry of heal and medical education 2003