آسیب شناسی روابط دولت و نهادهای مدنی در منطقه خلیج فارس با تاکید بر ایران

فهرست مطالب

عنوان                                صفحه

فصل اول: مقدمه

1-طرح مسئله…………………………….. 2

2-سابقه وضرورت انجام تحقیق……………….. 5

3- سوالات تحقیق………………………….. 7

4- فرضیه های تحقیق………………………. 7

5-اهداف  پژوهش………………………….. 8

6-بیان متغیرهای تحقیق……………………. 8

7-تعریف مفاهیم ومتغیرها………………….. 9

الف) جامعه مدنی…………………………. 9

ب) نهادهای مدنی………………………… 10

ج) نهاد های اجتماعی…………………….. 11

د) دولت……………………………….. 11

8- روش تحقیق…………………………… 12

9- محدوده زمانی و مکانی  پژوهش…………… 12

10- سازماندهی پژوهش…………………….. 12

فصل دوم: چارچوب نظری

مقدمه…………………………………. 15

گفتار نخست: تعریف مفاهیم اصلی……………. 16

الف) جامعه مدنی………………………… 16

ب) نهادهای مدنی………………………… 18

ج)  ساختار حکومت یا قدرت سیاسی…………… 20

1 – ساختارقدرت دولت در جامعه سنتی………… 20

2-ساختارقدرت دولت درجامعه پیشرفته صنعتی…… 21

گفتار دوم:رابطه بین ساخت حکومت وجامعه مدنی… 22

1- حکومتهای دموکراتیک…………………… 22

2-حکومتهای اقتدارگرا……………………. 26

3- حکومت های تمامیت خواه………………… 28

علایم تشخیص یک حکومت توتالیتر…………….. 29

گفتار سوم) تمایز جامعه مدنی و جامعه سیاسی…. 30

گفتار چهارم) ویژگی های جامعه مدنی………… 34

گفتار پنجم) کار ویژه های جامعه مدنی………. 36

گفتار ششم) الزامات و پیش شرایط سیاسی، اقتصادی برای عملکرد موفقیت‌آمیز

جامعه‌مدنی……………………………… 39

الف)پیش شرایط سیاسی اجتماعی فرهنگی  جامعه مدنی 39

1-شرایط سیاسی………………………….. 40

2-شرایط اقتصادی………………………… 42

3- شرایط فرهنگی………………………… 43

4- شرایط اجتماعی……………………….. 44

الف. شرایط فکری………………………… 44

ب. شرایط روانشناختی…………………….. 45

گفتار هفتم) طرح اجمالی دو الگوی رابطه دولت و جامعه مدنی و نهادهای مدنی درچارچوب نظریه سیستمی……….. 47

الف) الگوی غیرتعاملی و بی اعتمادی بین دولت و جامعه مدنی  48

ب) الگوی تعاملی و همکاری جویانه………….. 49

ج) تحلیل نظری رابطه تعاملی و همکاری جویانه بین دولت و نهادهای مدنی در چهارچوب مدل سیستمی…………………… 50

فصل سوم: دولت و نهادهای مدنی در شیخ نشین‌های خلیج فارس

مقدمه…………………………………. 55

گفتار نخست: بررسی اجمالی نهادهای مدنی در شیخ نشین های خلیج فارس……………………………………… 56

گفتار دوم: ساختار قدرت سیاسی یاحکومتهای پاتریمونیال درشیخ نشین های خلیج فارس………………………….. 57

الف) ویژگی های حکومتهای پاتریمونیال منطقه…. 58

پاتریمونیالیسم…………………………. 58

ب) عدم امکان شکل گیری جامعه مدنی نیرومند واستقلال نهادهای مدنی درساخت قدرت سیاسی پاتریمونیال……………. 60

1-ساختار قدرت سیاسی درعربستان……………. 61

2-ساختارقدرت  سیاسی کویت………………… 62

3-ساختار نظام سياسي بحرين……………….. 64

-احزاب وگروههای سیاسی بحرین……………… 65

4-ساختار قدرت سیاسی در قطر………………. 67

گفتارسوم) ساختار اجتماعی و فرهنگی نهادهای مدنی در شیخ نشین های خلیج فارس……………………………… 68

الف) ساخت اجتماعی قبیله ای _طایفه ای و عدم امکان رشد و نیرومندی نهادهای مدنی…………………………… 69

ب) ائتلاف حکومتهای محافظه کار بانهادهای سنتی مانندروحانیون وقبایل به مثابه مانع مهم برسر راه نهادهای مدنی…… 71

گفتار چهارم) وضعیت اقتصادی کشورهای عربی و عدم امکان نیرومندی نهادهای مدنی…………………………… 73

گفتار پنجم) چشم انداز نهادهای مدنی در سالهای اخیر و در آینده 76

نتیجه گیری ……………………………. 77

فصل چهارم: بررسی اجمالی جریانات سیاسی اجتماعی از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون

مقدمه…………………………………. 80

گفتار اول) بررسی اجمالی جریانات سیاسی، اجتماعی از پیروزی انقلاب تا سال 1367……………………………. 82

الف) جریان‌های سیاسی و احزاب……………… 82

۱-جریان مارکسیستی و حزب توده…………….. 83

2-سازمان مجاهدین خلق……………………. 85

۳-جریان خط امام(ره)…………………….. 88

4- حزب جمهوری اسلامی…………………….. 88

– حضور حزب جمهوری اسلامی ایران در قدرت سیاسی.. 89

گفتار دوم) بررسی اجمالی جریانات سیاسی از1367 تا خرداد1376    91

الف) جامعه روحانیت مبارز………………… 91

-مواضع و دیدگاه‌های جامعه روحانیت مبارز……. 92

ب) مجمع روحانیون مبارز………………….. 94

دیدگاه‌ها و مواضع سیاسی، اقتصادی مجمع روحانیون مبارز 95

سیاست خارجی ورابطه با آمریکا…………….. 95

دیدگاههای اقتصادی مجمع روحانیون مبارز…….. 96

ج) کارگزاران سازندگی ایران………………. 96

ب) مواضع سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گروه کارگزاران سازندگی ایران……………………………………… 96

ج) دیدگاه‌های اقتصادی کارگزاران…………… 97

د) دیدگاه‌های فرهنگی گروه کارگزاران……….. 98

1 – اعمال سیاست نظارت بعد ازانتشار برمحصولات فرهنگی- افزایش تولید وتنوع فرهنگی…………………………… 98

-اعتقاد به تبادل فرهنگی  -گسترش نهادهای فرهنگی نوین 98

ه- مهمترین مواضع ودیدگاهها………………. 99

گفتار سوم) بررسی اجمالی جریانات سیاسی از 1376تا 1384 100

الف) جبهه ی مشارکت ایران اسلامی………….. 100

ویژگی های جبهه مشارکت در یک نگاه کلی…….. 101

ب) مجمع محققین ومدرسین حوزه علمیه قم…….. 102

مهمترین مواضع وویژگی های مجمع محققین ومدرسین حوزه علمیه قم   102

ج) دوران اصلاحات……………………….. 102

_ پایگاه ومواضع سیاسی،اقتصادی، فرهنگی اصلاح طلبان:   103

_ دیدگاه‌ها و سیاست خارجی گروه اصلاح طلبان…. 104

_ دیدگاه‌های اقتصادی……………………. 105

_ دیدگاه‌های فرهنگی اصلاح طلبان…………… 106

_ شرایط به قدرت رسیدن اصلاح طلبان یا جبهه دوم خرداد  106

گفتار چهارم) بررسی اجمالی جریانات سیاسی از 1384 تا کنون  107

الف) اصولگرایان……………………….. 107

ب)پايگاه اجتماعي اصولگرايان…………….. 109

ج: دیدگاه ها و مواضع سیاسی، اقتصادی و فرهنگی اصولگرایان  109

1-دیدگاه‌ها ومواضع سیاسی………………… 109

2 – دیدگاه ها و مواضع اقتصادی…………… 110

3 – دیدگاه‌ها و مواضع فرهنگی…………….. 111

نتیجه گیری……………………………. 112

فصل پنجم: آسیب شناسی رابطه دولت و نهادهای مدنی در ایران در دو دهه اخیر

مقدمه………………………………… 116

گفتار نخست) آسیب شناسی رفتار وعملکرد دولت… 117

1-عدم اهتمام جدی حکومت به توسعه سیاسی سالم وعدم  نگاه تعاملی به نهادهای مدنی………………………….. 118

2-رویکرد دولتهای مستقر نسبت به احزاب وساختارهای حقوقی    119

3- ضعف جامعه مدنی و نبود یا کمی تجربه ی مشارکت های سیاسی 120

4- نقش و عملکرد  دولت و  دولتمردان………. 122

5– اقتصاد دولتی  و ناکارآمدی احزاب………. 124

گفتار دوم: ضعف ها و کاستی های عملکردی در نهادهای مدنی    125

1- قدرت طلبی و انحصار و فاصله گیری از اصول اخلاقی    127

2- کم توجهی به الزامات کار حزبی…………. 128

3- نخبه گرایانه بودن احزاب،  و فقر فرهنگی و آگاهی در جامعه   128

4- رابطه باز تولیدی بین فرهنگ تابعیت و ساخت اجتماعی و حکومتی اقتدارگرا…………………………….. 129

5- تعارضات ایدئولوژیک حزبی و قطبی شدن فضای سیاسی – اجتماعی جامعه…………………………………….. 130

6 – عدم نهادمندی احزاب و انجمن ها و گسترش تندروی سیاسی   130

7- عدم اهتمام جدی احزاب در ایران، شکاف بین وعده های انتخاباتی یا اهداف اعلامی…………………………… 131

8- ناآگاهي و بدبيني عمومي نسبت به جايگاه احزاب 131

9- افراط و تفريط وجدایی از مطالبات واقعي مردم 132

10- شخص محوری وفقدان برنامه…………….. 132

گفتار سوم: طرح پیشنهادات راهبردی برای بهبود روابط دولت و نهادهای

مدنی در چارچوب نظریه سیستمی و الگوی همکاری جویانه و تعاملی   133

1- ضرورت تغییر کیفی و ماهوی در الگوی تعامل بین دولت و جامعه مدنی…………………………………….. 133

2- تلاش دو سویه حکومت ونهادهای مدنی برای اعتماد سازی 134

3- لزوم توجه احزاب و کنشگران مدنی به رعایت قواعدبازی دموکراتیک والزامات اجتماعی و امنیتی………………. 135

4- لزوم تقویت ساز و کارهای نظارتی برای نهادمندی و مسئولیت پذیری احزاب و نهادهای مدنی…………………… 135

5- بسترهای اقتصادی تحزب………………… 136

تاثیر رشد اقتصادی و رفاه نسبی بر تحزب پایدار 137

6- گسترش طبقات متوسط و بالا و نقش آن بر نهادینه شدن احزاب 138

7- بسترها و راهکارهای قانونی……………. 138

الف) احزاب و گروههاي سياسي در قانون اساسي ايران 138

ب) قانون گرايي شرط اصلی تحزب……………. 139

نتیجه گیری……………………………. 140

نتیجه گیری کلی………………………… 142

فهرست منابع

منابع فارسی …………………………… 147

منابع انگلیسی…………………………. 152